Παναγιώτης Βρυώνης(mailto:vrypan@hellug.gr) Ιαν 2000
Μερικές σκέψεις για το ποιός είναι ο ρόλος της ελληνικής κοινότητας του Linux και πώς θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε μερικά από τα προβήματα που διακρίνονται στον ορίζοντα.
Οι μέρες που το Linux ήταν "περιθωριακό" έχουν περάσει, αυτό νομίζω ότι είναι κοινός τόπος ακόμη και των πιο φανατικών αντι-linux-άδων. Το 1999 ήταν χρονιά θριάμβου για το Linux, διότι (αν μη τί άλλο) αναδείχθηκε σε έναν από τους κύριους παράγοντες που επηρρεάζουν την αγορά της πληροφορικής. Τα σημάδια είναι πλέον "χειροπιαστά" και δεν περιορίζονται σε εκτιμήσεις: Υπάρχουν 2 πολύ μεγάλες εταιρείες που αναδείχθηκαν μόνο και μόνο λόγω Linux, η RedHat και η VA Linux που με την εισαγωγή τους στο NASDAQ έκαναν τους χρηματιστές όλου του κόσμου να παραμιλάνε. Υπάρχει η σαφής πρόθεση κολοσσών της αγοράς πληροφορικής όπως Hewlett-Packard, SGI, Compaq, IBM, Oracle, SUN κ.λ. να υποστηρίξουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το Linux ως πλατφόρμα. Και τέλος, υπάρχει πλέον η αντιμετώπιση του Linux από την μεγαλύτερη εταιρεία του κόσμου, την Microsoft, ως σοβαρού ανταγωνιστή.
Αυτό όμως που κάνει το Linux διαφορετικό από τα περισσότερα άλλα λειτουργικά συστήματα δεν είναι τόσο η τεχνολογία που κρύβει πίσω του, ούτε η αποδοχή που βρήκε στην αγορά. Η σηματικότερη διαφορά του είναι ότι ανέδειξε το κίνημα του Open Source Software (OSS).
Οι περισσότεροι ανθρωποι που έρχονται σε επαφή με το Linux επτυπωσιάζονται από το γεγονός ότι είναι τζάμπα. Το μοντέλο του OSS έχει όμως πολύ βαθύτερες προεκτάσεις και αγγίζει πολύ περισσότερα θέματα εκτός από την τιμή του τελικού προϊόντος. Επηρεάζει βαθειά τη διαχείριση (management) του τρόπου ανάπτυξης και υποστήριξης του λογισμικού, αναγνωρίζοντας ως κύρια δύναμη στους τομείς της έρευνας, της ανάπτυξης, της υποστήριξης, αλλά και της αγοράς αυτό που ονομάστηκε "κοινότητα".
Δοκιμάστε να βρείτε την φράση "κοινότητα των Windows" ή "κοινότητα του Solaris". Δεν νομίζω ότι θα έχετε επιτυχία (εκτός και αν βρείτε κάποια από αυτές σε διαφημιστικά των εταιρειών που παράγουν τα εν λόγω προϊόντα). Αντίθετα, θα βρείτε "κοινότητα του Linux" και "κοινότητα του FreeBSD"... Η διαφορά δεν βρίσκεται στην τιμή των παραπάνω προϊόντων. Η διαφορά βρίσκεται στο ότι ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων με διαφορετικές ιδιότητες (προγραμματιστές, administrators, χρήστες, συγγραφείς τεχνικών εγχειριδίων κ.α.), που δεν βρίσκονται μέσα στα πλαίσια μίας και μόνης εταιρείας ή ενός οργανισμού, συμμετέχουν στην εξέλιξη, υποστήριξη και προώθηση του λογισμικού. Επιπλέον, ο οποιοσδήποτε μπορεί να "προσχωρήσει" σε αυτήν την κοινότητα χωρίς να ζητήσει την άδεια κάποιου "αρμόδιου".
Είναι λοιπόν σαφές ότι η "κοινότητα" του Linux αποτελείται από ετερόκλητους ανθρώπους που ο καθένας συμμετέχει για τους δικούς του προσωπικούς λόγους. Αλλος το κάνει από μεράκι, άλλος το κάνει γιατί θεωρεί ότι αυτός είναι ο πιο αποδοτικός τρόπος να κάνει την δουλειά του και άλλος γιατί θεωρεί ότι από αυτό θα βγάλει λεφτά.
Φτάνουμε λοιπόν στο πρώτο επίμαχο σημείο: "επιτρέπεται" από την ιδεολογία που διακρίνει το Linux να βγάζεις λεφτά από αυτό; Πιστεύω ότι η απάντηση είναι ένα μεγάλο ΝΑΙ. Αν θεωρήσουμε ότι το GPL (GNU Public License) είναι ο θεμελιώθης λίθος του Linux (αλλά και των περισσότερων και σημαντικότερων OSS εγχειρημάτων), τότε θα δούμε ότι η πώληση του Linux επιτρέπεται, άρα και το κέρδος από αυτή. Αυτό που δεν επιτρέπεται είναι η "οικιοποίηση" της προσπάθειας και του αποτελέσματος των ανθρώπων που συμμετέχουν στο GPL λογισμικό. Είναι μάλιστα προφανές ότι είναι τέτοια η φύση του GPL που η αποδοχή του από εταιρείες οδηγεί σε μία πολύ υγειή αγορά όπου ο ανταγωνισμός είναι όσο πιο ελεύθερος γίνεται.
Αρα, σύμφωνα με τον παραπάνω συλλογισμό, οι εταιρείες που αναπτύσουν, υποστηρίζουν ή απλά πουλάνε το Linux είναι μέλη της "κοινότητας". Αυτή την στιγμή δεν υπάρχουν πολύ μεγάλες εταιρείες που να ασχολούνται με το Linux ενεργά στην Ελλάδα. Υπάρχουν όμως 2-3 μικρότερες και πιστεύω ότι, καθώς η αγορά του Linux αρχίζει να αποκτά ενδιαφέρον και στην Ελλάδα, σύντομα θα δούμε σημαντικές κινήσεις από τους "μεγάλους". Ίσως ακόμη και οι "μικροί" να μεγαλώσουν απότομα ή να πληθύνουν. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει ως κοινότητα να βοηθήσουμε αν μπορούμε αυτές τις προσπάθειες με την προϋπόθεση ότι θα διατηρούν τον ανοικτό χαρακτήρα του Linux. Θα ήταν μάλιστα μεγάλη επιτυχία να κάνουμε τις εταιρείες αυτές να κατανοήσουν τον τρόπο που λειτουργεί η κοινότητα του Linux και να τις πείσουμε να συμμετάσχουν ενεργά σε αυτή.
Εκτός από τις εταιρείες, υπάρχουν και άλλες "οργανωμένες" ομάδες που συμμετέχουν την "κοινότητα". Η συμαντικότερη (κατά την γνώμη μου) τέτοιας μορφής ομάδα είναι οι άνθρωποι που απαρτίζουν τις διάφορες "λίστες" (mailing lists) με θέματα που άπτονται του Linux και του λογισμικού που το συνοδεύει. Ειδικά στην Ελλάδα, έχουμε ένα λαμπρό παράδειγμα, την linux-greek-users που αποτελεί την καρδιά της ελληνικής κοινότητας του Linux. Εκεί γίνεται το σημαντικότερο μέρος της υποστήριξης, εκεί ανακοινώνονται τα διάφορα νέα. Κατά την γνώμη μου, η λίστα αυτή είναι κάτι σαν την αρχαία Αθηναϊκή αγορά: αποτελεί τον χώρο στον οποίο γίνεται η ανταλλαγή απόψεων, οι αντιπαραθέσεις αλλά και η γέννηση ενδιαφέροντων ιδεών.
Μία άλλη μορφή οργανωμένης ομάδας που αποτελεί μέρος της "κοινότητας", είναι τα διάφορα Linux Users Groups (LUGs). Βέβαια, κάθε LUG έχει διαφορετικούς στόχους, ανάλογα με τις ανάγκες των μελών του, ανάγκες που μπορεί να μεταλλάσονται με την πάροδο του χρόνου. Στον Ελληνικό χώρο υπάρχουν τουλάχιστον 4 LUGs:
HELLUG[1],
PLUG[2],
TheLUG[3],
ALLUG[4].
2: http://students.ceid.upatras.gr/~glavas/linux/
3: http://hal.csd.auth.gr/thelug/
Το σημαντικότερο από αυτά, λόγω "πανελλαδικότητας", αριθμού μελών αλλά και διότι είναι το μόνο που υφίσταται ώς επίσημος σύλλογος είναι το HELLUG. Αυτό βέβαια, δεν σημαίνει ότι οι υπόλοιποι σύλογοι δεν είναι σημαντικοί. Έχουν και αυτοί ένα δικό τους ρόλο να διαδραματίσουν, που σε καμία περίπτωση δεν θα έπρεπε ο HELLUG λόγω μεγέθους να προσπαθήσει να τους στερήσει.
Ερχόμαστε λοιπόν σε άλλο ένα "ζεστό" θέμα: ποιός είναι ο ρόλος των LUGs; Τί ρόλο θα πρέπει να παίξει ο HELLUG και τί οι τοπικοί σύλογοι; Κατά την γνώμη μου, ο HELLUG έχει την δυνατότητα τώρα πια (λόγω προβολής, οργάνωσης και πόρων), πρώτον να αποτελει την επίσημη φωνή του Linux στην Ελλάδα σε περιπτώσεις που χρειάζεται να μιλήσουμε με εταιρείες, κρατικούς φορείς και οργανισμούς και δεύτερον να φροντίζει για την ύπαρξη της υποδομής που θα βοηθήσει την κοινότητα να είναι πιο παραγωγική και ενεργή σε τομείς όπως η ανάπτυξη λογισμικού, η υποστήριξη και η ανάληψη πρωτοβουλιών. Και εξηγώ:
Νομίζω ότι είναι προφανές ότι σε περιπτώσεις που ο συνομιλητής είναι μία επιχείρηση ή ένα υπουργείο θα θελήσει να μιλήσει με κάποιον που, αν μη τί άλλο, έχει μία νομική υπόσταση. Μην θεωρείτε ότι τέτοιες περιπτώσεις δεν θα παρουσιαστούν. Αυτή την στιγμή γνωρίζουμε ότι σε όλα τα ελληνικά σχολεία θα υπάρχει εγκατεστημένο Linux και τίποτα δεν αποκλείει την περίπτωση να δούμε το Linux να εγκαθίσταται σε υπουργεία ή άλλους δημόσιους οργανισμούς (δείτε το παράδειγμα του Μεξικού!). Δεν θα θέλαμε σαν κοινότητα να έχουμε κάποιο λόγο ώστε να αποφευχθούν λάθος κινήσεις; Ένα άλλο παράδειγμα είναι το certification μηχανημάτων ότι λειτουργούν σωστά με το Linux, που συζητείται αυτές τις μέρες στην λίστα του hellug. Σε αυτή την περίπτωση, θα είναι απαραίτητο να μιλήσει κάποιος και να κάνει κάποια συμφωνία με εταιρείες - ποιός είναι καλύτερος από το HELLUG;
Όσο για το θέμα της υποδομής, δεν είναι λίγοι που το θεωρούν αμεληταίο. Κι όμως, σε ποιά μηχανήματα βρίσκονται οι διάφορες λίστες (linux-greek-users, hellug, hellenic-howto), αλλά και η κεντική σελίδα του HELLUG (που δεν εξυπηρετεί μόνο τα μέλη του βέβαια); Και πως δέχθηκε ο provider (Forthnet σε αυτή την περίπτωση) να φιλοξενήσει αυτά τα μηχανήματα και να παραχωρήσει κάποιο bandwidth για αυτά; Από πού βρέθηκαν τα λεφτά για το περίπτερο στην Infosystem; Τα παραπάνω είναι μερικές από τις περιπτώσεις που η ύπαρξη του HELLUG, η διαφήμιση που του έχει γίνει από διάφορα έντυπα (με την αναφορά του σε σχετική αρθρογραφία π.χ.), αλλά και η νομική του υπόσταση εξασφάλισαν την ύπαρξη της απαραίτητς υποδομής για να προχωρήσει καλύτερα το Linux...
Νομίζω όμως ότι έγινε σαφές πως το HELLUG ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ η ελληνική κοινότητα Linux. Είναι απλά ένα σημαντικό μέρος της. Υπάρχουν πράγματα που δεν μπορεί ο HELLUG να οργανώσει ή να πετύχει και που δεν θα έπρεπε να προσπαθήσει. Ένα τέτοιο είναι η σύσφιξη των σχέσεων των ανθρώπων που ασχολούνται με το Linux μακρυά από την Αθήνα. Τα περισσότερα μέλη του HELLUG βρίσκονται στη Αθήνα και κατά συνέπεια αρκετές φορές λειτουργεί ως η αφορμή για την σύσφιξη των σχέσεών τους (που οδηγεί σε καλύτερης ποιότητας επικοινωνία) με συγκεντρώσεις ή happenings. Θα ήταν όμως λάθος να ασχοληθεί με κάτι τέτοιο σε περιοχές που υπάρχουν τοπικά LUGs. Θα ήταν λάθος να προσπαθήσουμε ως HELLUG να "καπελώσουμε" τις τοπικές πρωτοβουλίες. Αντίθετα, θέλω ένα HELLUG που θα μπορεί να προσφέρει πόρους έτσι ώστε τα τοπικά LUG να γίνουν πιο δραστήρια και περισσότερα. Οι πόροι αυτοί μπορεί να είναι με την μορφή μίας συμφωνίας με Internet Providers για την παροχή κάποιας γραμμής δωρεάν, ή με την μορφή μεσολάβησης για την προβολή των δραστηριοτήτων ενός μικρότερου LUG, ή κάτι αντίστοιχο.
Αυτό δεν σημαίνει σε καμμία περίπτωση ότι το HELLUG θα πρέπει να μετατραπεί σε ένωση αθηναίων χρηστών Linux. Αντίθετα, θα ήταν καλό φίλοι από όλη την Ελλάδα να συμμετέχουν σε αυτό, ώστε να το επηρεάζουν και να έχουν λόγο στις αποφάσεις και τις δραστηριότητές του. Απλά, δεν θα πρέπει η συμμετοχή τους να τους αποτρέψει από την δημιουργία και τοπικών LUG.
Όλα αυτά είναι βέβαια ιδέες και μάλιστα σε ένα χώρο που η κινητήρια δύναμη (μέχρι στιγμής τουλάχιστον) είναι ο εθελοντισμός. Αρα, όσες ιδέες και να διατυπωθούν, δεν μπορεί να γίνει τίποτα χωρίς την ενεργή συμμετοχή όλων (ή έστω αρκετών). Ερχόμαστε λοιπόν στο τρίτο θέμα μας: νοοτροπία και συμπεριφορά μέσα σε αυτό τον μυστήριο για πολλούς χώρο της "κοινότητας".
Όπως είπα και στην αρχή, ο καθένας είναι ελεύθερος να συμμετέχει (όχι γιατί κάποιος δίνει αυτό το δικαίωμα σε όλους, αλλά γιατί δεν υπάρχει κάποιος που να μπορεί να το στερήσει...). Συνήθως, η συμμετοχή αυτή έχει δύο όψεις: το μέλος αντλεί από την κοινότητα πόρους (με την μορφή τεχνογνωσίας και υποδομής) και προσφέρει πόρους σε αυτή (με την ίδια μορφή).
Κατά τα πρώτα χρόνια του Linux (και μέχρι πριν από 1-2 χρόνια στην Ελλάδα), οι άνθρωποι που αποτελούσαν την κοινότητα είχαν κατά κανόνα περισσότερες από τον μέσο χρήστη γνώσεις πληροφορικής και ασχολούνταν με αυτό από χόμπυ ή σε επαγγελματικό επίπεδο, σαν εργαλείο. Κατά συνέπεια, σπάνια ζητούσαν από την υπόλοιπη κοινότητα να τους δώσει κάτι: τα προβλήματά του προσπαθούσαν να τα λύσουν μόνοι τους και αν κατόπιν αρκετής προσπάθειας τους έλλειπε κάτι, τότε μόνο ζητούσαν την βοήθεια (= τον χρόνο και την ενασχόληση) κάποιου άλλου. Είχαμε λοιπόν ένα θετικό ισοζύγιο σε αυτή την εισροή και εκροή πόρων. Αυτό το πλεόνασμα, επενδύονταν σε νέα πράγματα - να φτιάξουμε το ένα, να διορθώσουμε το άλλο, να γράψουμε documentation.
Τον τελευταίο όμως χρόνο, άρχισε να παρουσιάζεται ένα άλλο φαινόμενο. Η μεγάλη προβολή του Linux από έντυπα αλλά και οι προσπάθειες του HELLUG να φέρουν κόσμο στον χώρο του Linux, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι αυτό γίνονταν όλο και πιο φιλικό στον νέο χρήστη, άρχισαν να αποδίδουν καρπούς. Η κοινότητα μεγάλωνε με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Οι νέοι χρήστες θεώρησαν ότι αυτό είναι ένα νέο προϊόν, ανταγωνιστικό των Windows ή του MacOS, απλά πολύ πιο φθηνό, χωρίς να συνειδητοποιούν (στην πλειοψηφία τους) ότι δεν μιλάμε για το προϊόν ΤΟΥΣ (κάποιας εταιρείας) αλλά το προϊόν ΜΑΣ (όλων μας). Δεν λέω ότι ήταν δικό τους το λάθος, ίσως να φταίμε και οι παλαιότεροι και πολύ περισσότερο όλοι όσοι αρθρογραφούμε σε περιοδικά πληροφορικής που το παρουσιάζαμε με αυτόν ακριβώς τον τρόπο. Το αποτέλεσμα όμως ήταν να αυξηθεί δυσανάλογα η ζήτηση πόρων (με την έννοια που προανέφερα), σε σχέση με την προσφορά.
Η linux-greek-users και το magaz άρχισαν να κατακλύζονται από ερωτήσεις που πολλές φορές επαναλαμβάνονταν ξανά και ξανά (πώς θα συνδεθώ στο Internet, πώς θα γράψω ελληνικά, πώς θα ρυθμίσω το Netscape για να βλέπω ελληνικά κ.λ.). Το ενοχλητικό για αυτούς που καλούνταν να απαντήσουν ήταν ότι οι απαντήσεις υπήρχαν διαθέσιμες: HOWTOS, άρθρα στο magaz, archives των λιστών... Πολλές φορές μάλιστα, οι ερωτήσεις είχαν και επιτακτικό χαρακτήρα που υπονοούσε ότι "είστε υποχρεωμένοι να μου πείτε", όπως ακριβώς θα ήταν προς μία εταιρεία που τους πούλησε ένα προϊόν και είναι υποχρεωμένη να παρέχει κάποια υποστήριξη.
Όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Το μόνο που υποχρεώνει ένα μέλος της κοινότητας να βοηθήσει είναι η διάθεσή του και η αίσθηση που έχει ότι πρέπει να ανταποδώσει την προσφορά όλων αυτών που έγραψαν τα προγράμματα που χρησιμοποιεί και τον βοήθησαν όταν είχε ανάγκη. Επειδή μάλιστα ο χρόνος που μπορεί να διαθέσει κάποιος είναι περιορισμένος (στην καλύτερη περίπτωση 24 την ημέρα!), ακόμη και όταν έχει την διάθεση να βοηθήσει, μπορεί να επιλέγει κάποιο άλλο τρόπο, και όχι αυτόν του να απαντάει σε ερωτήσεις νέων χρηστών. Μπορεί να γράφει κάποιο νέο πρόγραμμα, να συμμετέχει στην ανάπτυξη κάποιου άλλου, να βοηθάει στην συγγραφή τεχνικών κειμένων (π.χ. HOWTOs), να συντηρεί καποιο server στον οποίο φιλοξενείται ένα project ή να γράφει άρθρα για το magaz.
Ακόμη και στην περίπτωση που θέλει να βοηθήσει απαντώντας σε προβλήματα, μπορεί να μην έχει όρεξη να απαντήσει στην ίδια ερώτηση 10 φορές σε διάστημα 10 εβδομάδων. Αν μάλιστα πρόκειται για έναν καλό γνώστη καποιων πλευρών του linux, είναι και κρίμα να αναλώνονται οι 5-6 απαντήσεις που προλαβαίνει να δώσει σε πράγματα που θα μπορούσαν να απαντήσουν σχεδόν όλοι και να μην διαθέτει τον χρόνο αυτό σε ερωτήσεις που ελάχιστοι άλλοι ξέρουν να απαντήσουν σωστά.
Με τα παραπάνω, δεν θέλω να πω ότι πρέπει να επικρατήσει μία ελιτίστικη αντίληψη ότι "εγώ δεν απαντάω σε τέτοιες ερωτήσεις". Το θέμα της υποστήριξης είναι πάρα πολύ σημαντικό και πρέπει όλοι να συνεισφέρουμε σε αυτή. Η λύση δεν είναι δύσκολη: Από την μία πρέπει να εξηγούμε στους νέους χρήστες ότι για να λειτουργήσουν στον χώρο του Linux πρέπει να ψάχνουν λίγο μήπως υπάρχει έτοιμη η απάντηση στο πρόβλημά τους. Από την άλλη πρέπει να έχουμε όλοι στο μυαλό μας αυτό που ονομάζω "ένα βήμα πίσω": αν δηλαδή αυτός που κάνει την ερώτηση βρίσκεται ένα βήμα πίσω από κάποιον, τότε αυτός (που προφανώς έλυσε το ίδιο πρόβλημα πριν από λίγο καιρό) έχει την ηθική υποχρέωση να βοηθήσει. Με αυτό τον τρόπο, ακόμη και αν έχουμε πολλούς νέους χρήστες, θα υπάρχουν πολλοί άνθρωποι για να τους βοηθήσουν στα απλά πράγματα. Για τα πιό πολύπλοκα, θα υπάρχουν λιγότεροι, αλλά θα έχουν όλο τον χρόνο να ασχοληθούν. Σημειώστε ακόμη, ότι το να απαντήσει κάποιος σε κάτι που έλυσε πριν από μία μέρα είναι πολύ πιο εύκολο από το να απαντήσει σε κάτι που έλυσε πριν από ένα χρόνο.
Ένα άλλο πρόβλημα που παρουσιάστηκε ήταν ότι οι νέοι χρήστες αισθάνονται πολλές φορές ξένοι μέσα σε ένα χώρο που κάποιοι άλλοι δείχνουν να γνωρίζονται καλά και μάλιστα, αυτοί οι "άλλοι" ξέρουν και πολύ περισσότερα. Το αποτέλεσμα είναι ότι πολλά νέα μέλη της κοινότητας δεν τολμάνε να αναλάβουν πρωτοβουλίες με την λογική "τώρα που να πεταχτώ και εγώ, εδώ μιλάνε οι "παλιοί" που ξέρουν". Αυτό είναι λάθος. Όλες οι γνώμες και όλες οι πρωτοβουλίες πρέπει να ακούγονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το magaz. Οι άνθρωποι που το ξεκινήσαμε, όταν το ξεκινήσαμε προσπαθήσαμε μέσα από αυτό να παρουσιάζουμε τις εμπειρίες μας και τους προβληματισμούς μας. Είναι λογικό μετά από δύο χρόνια να μην βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο, και να μας απασχολούν πιο "προχωρημένα" θέματα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το magaz δεν έχει ανάγκη από άρθρα που να εξηγούν πως λειτουργεί η ls για παράδειγμα. Αντιθέτως. Το θέμα είναι να συνειδητοποιήσουν οι νεότεροι ότι η κοινότητα τους χρειάζεται και αυτούς και ότι η προσφορά τους είναι πολύτιμη. Δεν αποκλείεται μάλιστα, να υπάρχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον από το κοινό για τα απλά πράγματα. Αρα, στρωθείτε και γράφετε άρθρα, γιατί αλλιώς το "περιοδικάκι" που σας βοήθησε στα πρώτα σας βήματα μπορεί να μην υπάρχει για να βοηθήσει τους επόμενους... Αλλωστε, ο Μιχάλης, ο Παναγιώτης, ο Σπύρος, ο Φώτης και όλοι όσοι "ακούτε" να μιλάνε μεταξύ τους με τα μικρά τους ονόματα γνωρίστηκαν μέσα σε αυτό τον χώρο, όταν δεν ήξεραν και πολλά πράγματα...
Το ίδιο ισχύει και στον χώρο του HELLUG. Υπάρχουν πολλές ιδέες, αλλά συχνά λείπει ο απαραίτητος αριθμός ανθρώπων που θα πάρουν την πρωτοβουλία να τις υλοποιήσουν. Δεν μιλάμε μόνο να συμμετάσχουν όταν όλα θα είναι κανονισμένα (που και αυτό βέβαια είναι απαραίτητο), αλλά και για ανθρώπους που θα αναλάβουν την οργάνωσή τους. Θέλουμε λοιπόν όσο γίνεται περισσότερα μέλη στο HELLUG, αλλά θέλουμε ανθρώπους που θα έχουν την όρεξη να βοηθήσουν. Αυτοί που νομίζουν ότι με την εγγραφή τους στο σύλογο θα απολαμβάνουν κάποιο προνόμιο όπως support, δεν χρειάζεται να μπούν στον κόπο: όση βοήθεια είναι να λάβουν, θα την λάβουν έτσι και αλλιώς...
Η αίσθησή μου είναι ότι το Linux είναι έτοιμο να κάνει το "μεγάλο άλμα", αν δεν το έχει κάνει ήδη. Οι αριθμοί γίνονται όλο και μεγαλύτεροι, είτε μιλάμε για τον αριθμό των χρηστών, είτε για τα χρήματα που έχουν να κερδίσουν όσοι ασχολούνται με το Linux επαγγελματικά. Σύντομα λοιπόν θα αλλάξουν οι κλίμακες, και αυτό μπορεί να βάλει σε κίνδυνο την συνοχή της "κοινότητας" αλλά και τον ρόλο της, αν δεν είμαστε σωστά προετοιμασμένοι για αυτό. Πιστεύω ότι οι απόψεις που παρέθεσα προσπαθούν να προλάβουν κάποιες δυσάρεστες καταστάσεις και να διατηρήσουν και την δυναμικότητα και τον ρόλο της κοινότητας των (ελλήνων) χρηστών Linux τουλάχιστον στο κοντινό μας μέλλον. Ελπίζω να γίνουν αιτία γόνιμου προβληματισμού.