💾 Archived View for gael.mooo.com › nuachtmhall › 1677668453.gmi captured on 2023-03-20 at 17:52:36. Gemini links have been rewritten to link to archived content

-=-=-=-=-=-=-

Cothrom an Lae - 1 Márta (Dún na nGall)

Comhad fuaime: n s | 2MB (8svx)

MP3 anseo

Nuacht Mhall: Cothrom an Lae, i gcomhair Sheachtain na Gaeilge

Inniu an t-aonú lá de mhí an Mhárta. Is mise Alanna Ní Ghallachóir.

Cothrom an lae seo sa bhliain 1896, tháinig an fisiceoir Henri Becquerel ar fhionnachtain cheannródaíoch de thimpiste, agus é i measc tástáil ag lorg fianaise ar son a theoiric mhícheart go n-ionsúnn salainn úráiniam atá tineghealánach solas na gréine agus go n-astaítear é mar x-gha. An rud a bhfaca sé ná gur astaigh an t-úráiniam radaíocht gan spreagadh ar bith ón ghrian. In 1898 thosaigh Marie agus Pierre Curie ag déanamh staidéir ar úráiniam i bPáras, agus in 1903, roinn Becquerel agus Muintir Curie Duais Nobel ar son a gcuid saothar a bhain le radaighníomhaíocht. Is scéal cáiliúil é faoi fhionnachtain de thaisme: ach is scéal nach bhfuil a oiread sin clú air ná gur tháinig an grianghrafadóir Abel Niépce de Saint-Victor ar an fhionnachtain chéanna de thimpiste fosta, 40 bliain roimh Becquerel.

Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta.

GLUAIS

fhionnachtain cheannródaíoch - pioneering discovery

salainn úráiniam atá tineghealánach – phosphorescent uranium salts

astaigh – emit

radaighníomhaíocht - radioactivity