\input ks_macros \docversion=1.5pt\warnifold %From adjg@sour.sw.oz.au Thu Nov 11 17:15:52 1993 %Received: from walker.u.washington.edu by stein2.u.washington.edu % (5.65/UW-NDC Revision: 2.29 ) id AA27956; Thu, 11 Nov 93 17:15:52 -0800 %Received: from joyce.cs.su.OZ.AU by walker.u.washington.edu % (5.65/UW-NDC Revision: 2.29 ) id AA08281; Thu, 11 Nov 93 17:15:25 -0800 %Received: from sour.sw.oz.au by joyce.cs.su.OZ.AU (mail from adjg for % perseant@u.washington.edu) % with MHSnet; Fri, 12 Nov 1993 12:15:21 +1100 %Received: from sour.sw.oz.au by swallow.sw.oz.au with SMTP % id AA20957; Fri, 12 Nov 93 11:38:29 EST (4.1/Unixware) % (from adjg@sour.sw.oz.au for perseant@u.washington.edu) %Received: by sour.sw.oz.au % id AA28113; Fri, 12 Nov 1993 11:38:21 +1100 (5.65c/1.34) % (from adjg@sour.sw.oz.au for perseant@u.washington.edu) %From: adjg@softway.sw.oz.au %Date: Fri, 12 Nov 1993 11:34:05 +1100 %To: perseant@u.washington.edu %Subject: Here is Sallust too. %Message-Id: <199311121134.27969.clas.babuv@softway.sw.oz.au> %Precedence: special-delivery %Status: OR % %This is a very strange text. It started life as a scanned in version %of Kurfess (Teubner last century) which I believe is copyright safe anyway. %It has been seriously laboured over, and in particular the "archaic" %spellings in all modern editions have been regularised. The reason is %that there is no cogent evidence that he had any particular _orthographic_ %pecularities. Anyway here it is: Both of the two major works. The %numbers in [] are "sentence" breaks. The Roman numerals are the chapter %breaks. %----------- \raggedbottom \centerline{C.~SALLUSTIUM CRISPI} \medskip \centerline{CONVIVRATIO CATILINAE} \bigskip \chap omnes homines, qui sese student praestare ceteris animalibus, summa ope niti decet, ne uitam silentio transeant ueluti pecora, quae natura prona atque uentri oboedientia finxit. \sec sed nostra omnis uis in animo et corpore sita est: animi imperio, corporis seruitio magis utimur; alterum nobis cum dis, alterum cum beluis commune est. \sec quo mihi rectius uidetur ingeni quam uirium opibus gloriam quaerere et, quoniam uita ipsa qua fruimur breuis est, memoriam nostri quam maxime longam efficere. \sec nam diuitiarum et formae gloria fluxa atque fragilis est, uirtus clara aeternaque habetur. \sec sed diu magnum inter mortalis certamen fuit, uine corporis an uirtute animi res militaris magis procederet. \sec nam et prius quam incipias consulto, et ubi consulueris mature facto opus est. \sec ita utrumque per se indigens alterum alterius auxilio eget. \chap igitur initio reges---nam in terris nomen imperi id primum fuit ---diuersi pars ingenium, alii corpus exercebant: etiam tum uita hominum sine cupiditate agitabatur; sua cuique satis placebant. \sec postea uero quam in Asia Cyrus, in Graecia Lacedaemonii et Athenienses coepere urbis atque nationes subigere, libidinem dominandi causam belli habere, maximam gloriam in maximo imperio putare, tum demum periculo atque negotiis compertum est in bello plurimum ingenium posse. \sec quod si regum atque imperatorum animi uirtus in pace ita ut in bello ualeret, aequabilius atque constantius sese res humanae haberent, neque aliud alio ferri neque mutari ac misceri omnia cerneres. \sec nam imperium facile iis artibus retinetur, quibus initio partum est. \sec uerum ubi pro labore desidia, pro continentia et aequitate libido atque superbia inuasere, fortuna simul cum moribus immutatur. \sec ita imperium semper ad optimum quemque a minus bono transfertur. \sec quae homines arant nauigant aedificant, uirtuti omnia parent. \sec sed multi mortales, dediti uentri atque somno, indocti incultique uitam sicuti peregrinantes transigere; quibus profecto contra naturam corpus uoluptati, anima oneri fuit. eorum ego uitam mortemque iuxta aestimo, quoniam de utraque siletur. \sec uerum enim uero is demum mihi uiuere atque frui anima uidetur, qui aliquo negotio intentus praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit. sed in magna copia rerum aliud alii natura iter ostendit. \chap pulchrum est bene facere rei publicae, etiam bene dicere haud absurdum est; uel pace uel bello clarum fieri licet; et qui fecere et qui facta aliorum scripsere, multi laudantur. \sec ac mihi quidem, tametsi haudquaquam par gloria sequitur scriptorem et auctorem rerum, tamen in primis arduom uidetur res gestas scribere: primum quod facta dictis exequenda sunt; dein quia plerique quae delicta reprehenderis maleuolentia et inuidia dicta putant, ubi de magna uirtute atque gloria bonorum memores, quae sibi quisque facilia factu putat, aequo animo accipit, supra ea ueluti ficta pro falsis ducit. \sec sed ego adulescentulus initio, sicuti plerique, studio ad rem publicam latus sum, iique mihi multa aduersa fuere. nam pro pudore, pro abstinentia, pro uirtute audacia largitio auaritia uigebant. \sec quae tametsi animus aspernabatur insolens malarum artium, tamen inter tanta uitia inbecilla aetas ambitione corrupta tenebatur; \sec ac me, cum ab relicuorum malis moribus dissentirem, nihilo minus honoris cupido eadem quae ceteros fama atque inuidia uexabat. \chap igitur ubi animus ex multis miseriis atque periculis requieuit et mihi relicuam aetatem a re publica procul habendam decreui, non fuit consilium socordia atque desidia bonum otium conterere, neque uero agrum colendo aut uenando, seruilibus officiis, intentum aetatem agere; \sec sed a quo incepto studioque me ambitio mala detinuerat, eodem regressus statui res gestas populi Romani carptim, ut quaeque memoria digna uidebantur, perscribere, eo magis quod mihi a spe metu partibus rei publicae animus liber erat. \sec igitur de Catilinae coniuratione quam uerissime potero paucis absoluam; \sec nam id facinus in primis ego memorabile existimo sceleris atque periculi nouitate. \sec de cuius hominis moribus pauca prius explananda sunt, quam initium narrandi faciam. \chap L.~Catilina, nobili genere natus, fuit magna ui et animi et corporis, sed ingenio malo prauoque. \sec huic ab adulescentia bella intestina caedes rapinae discordia ciuilis grata fuere, ibique iuuentutem suam exercuit. \sec corpus patiens inediae algoris uigiliae, supra quam cuiquam credibile est. \sec animus audax subdolus uarius, cuius rei libet simulator ac dissimulator, alieni appetens, sui profusus, ardens in cupiditatibus; satis eloquentiae, sapientiae parum. \sec uastus animus immoderata incredibilia nimis alta semper cupiebat. \sec hunc post dominationem L.~Sullae libido maxima inuaserat rei publicae capiendae; neque id quibus modis assequeretur, dum sibi regnum pararet, quicquam pensi habebat. \sec agitabatur magis magisque in dies animus ferox inopia rei familiaris et conscientia scelerum, quae utraque iis artibus auxerat, quas supra memoraui. \sec incitabant praeterea corrupti ciuitatis mores, quos pessima ac diuersa inter se mala, luxuria atque auaritia, uexabant. \sec res ipsa hortari uidetur, quoniam de moribus ciuitatis tempus admonuit, supra repetere ac paucis instituta maiorum domi militiaeque, quo modo rem publicam habuerint quantamque reliquerint, ut paulatim immutata ex pulcherrima $\langle$atque optima$\rangle$ pessima ac flagitiosissima facta sit, disserere. \chap urbem Romam, sicuti ego accepi, condidere atque habuere initio Troiani, qui Aenea duce profugi sedibus incertis uagabantur, et cum his Aborigines, genus hominum agreste, sine legibus, sine imperio, liberum atque solutum. \sec hi postquam in una moenia conuenere, dispari genere, dissimili lingua, alius alio more uiuentes, incredibile memoratu est quam facile coaluerint: $\langle$ita breui multitudo diuersa atque uaga concordia ciuitas facta erat$\rangle$. \sec sed postquam res eorum ciuibus moribus agris aucta satis prospera satisque pollens uidebatur, sicuti pleraque mortalium habentur, inuidia ex opulentia orta est. \sec igitur reges populique finitimi bello temptare, pauci ex amicis auxilio esse: nam ceteri metu perculsi a periculis aberant. \sec at Romani domi militiaeque intenti festinare, parare, alius alium hortari, hostibus obuiam ire, libertatem patriam parentisque armis tegere. post ubi pericula uirtute propulerant, sociis atque amicis auxilia portabant, magisque dandis quam accipiendis beneficiis amicitias parabant. \sec imperium legitimum, nomen imperi regium habebant. delecti, quibus corpus annis infirmum, ingenium sapientia ualidum erat, rei publicae consultabant: hi uel aetate uel curae similitudine patres appellabantur. \sec post ubi regium imperium, quod initio conseruandae libertatis atque augendae rei publicae fuerat, in superbiam dominationemque se conuertit, immutato more annua imperia binosque imperatores sibi fecere: eo modo minime posse putabant per licentiam insolescere animum humanum. \chap sed ea tempestate coepere se quisque magis extollere magisque ingenium in promptu habere. \sec nam regibus boni quam mali suspectiores sunt, semperque iis aliena uirtus formidulosa est. \sec sed ciuitas incredibile memoratu est adepta libertate quantum breui creuerit: tanta cupido gloriae incesserat. \sec iam primum iuuentus, simul ac belli patiens erat, in castris per laborem usum militiae discebat, magisque in decoris armis et militaribus equis quam in scortis atque conuiuiis libidinem habebant. \sec igitur talibus uiris non labor insolitus, non locus ullus asper aut arduos erat, non armatus hostis formidulosus: uirtus omnia domuerat. \sec sed gloriae maximum certamen inter ipsos erat: se quisque hostem ferire, murum ascendere, conspici, dum tale facinus faceret, properabat. eas diuitias, eam bonam famam magnamque nobilitatem putabant. laudis auidi, pecuniae liberales erant; gloriam ingentem, diuitias honestas uolebant. \sec memorare possum, quibus in locis maximas hostium copias populus Romanus parua manu fuderit, quas urbis natura munitas pugnando ceperit, ni ea res longius nos ab incepto traheret. \chap sed profecto fortuna in omni re dominatur; ea res cunctas ex libidine magis quam ex uero celebrat obscuratque. \sec Atheniensium res gestae, sicuti ego aestimo, satis amplae magnificaeque fuere, uerum aliquanto minores tamen quam fama feruntur. \sec sed quia prouenere ibi scriptorum magna ingenia, per terrarum orbem Atheniensium facta pro maximis celebrantur. \sec ita eorum qui fecere uirtus tanta habetur, quantum eam uerbis potuere extollere praeclara ingenia. \sec at populo Romano numquam ea copia fuit, quia prudentissimus quisque maxime negotiosus erat, ingenium nemo sine corpore exercebat, optimus quisque facere quam dicere, sua ab aliis bene facta laudari quam ipse aliorum narrare malebat. \chap igitur domi militiaeque boni mores colebantur; concordia maxima, minima auaritia erat; ius bonumque apud eos non legibus magis quam natura ualebat. \sec iurgia discordias simultates cum hostibus exercebant, ciues cum ciuibus de uirtute certabant. in suppliciis deorum magnifici, domi parci, in amicos fideles erant. \sec duabus his artibus, audacia in bello, ubi pax euenerat aequitate, seque remque publicam curabant. \sec quarum rerum ego maxima documenta haec habeo, quod in bello saepius uindicatum est in eos, qui contra imperium in hostem pugnauerant quique tardius reuocati proelio excesserant, quam qui signa relinquere aut pulsi loco cedere ausi erant; \sec in pace uero quod beneficiis magis quam metu imperium agitabant et accepta iniuria ignoscere quam perseque malebant. \chap sed ubi labore atque iustitia res publica creuit, reges magni bello domiti, nationes ferae et populi ingentes ui subacti, Carthago aemula imperi Romani ab stirpe interiit, cuncta maria terraeque patebant, saeuire fortuna ac miscere omnia coepit. \sec qui labores, pericula, dubias atque asperas res facile tolerauerant, iis otium diuitiaeque, optanda alias, oneri miseriaeque fuere. \sec igitur primo pecuniae, deinde imperi cupido creuit: ea quasi materies omnium malorum fuere. \sec namque auaritia fidem probitatem ceterasque artis bonas subuertit; pro his superbiam, crudelitatem, deos neglegere, omnia uenalia habere edocuit. \sec ambitio multos mortalis falsos fieri subegit, aliud clausum in pectore, aliud in lingua promptum habere, amicitias inimicitiasque non ex re, sed ex commodo aestimare, magisque uultum quam ingenium bonum habere. \sec haec primo paulatim crescere, interdum uindicari; post ubi contagio quasi pestilentia inuasit, ciuitas immutata, imperium ex iustissimo atque optimo crudele intolerandumque factum. \chap sed primo magis ambitio quam auaritia animos hominum exercebat, quod tamen uitium propius uirtutem erat. \sec nam gloriam honorem imperium bonus et ignauos aeque sibi exoptant; sed ille uera uia nititur, huic quia bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit. \sec auaritia pecuniae studium habet, quam nemo sapiens concupiuit: ea quasi uenenis malis inbuta corpus animumque uirilem effeminat, semper infinita $\langle$et$\rangle$ insatiabilis est, neque copia neque inopia minuitur. \sec sed postquam L.~Sulla armis recepta re publica bonis initiis malos euentus habuit, rapere omnes, trahere, domum alius, alius agros cupere, neque modum neque modestiam uictores habere, foeda crudeliaque in ciuis facinora facere. \sec huc accedebat, quod L.~Sulla exercitum, quem in Asia ductauerat, quo sibi fidum faceret, contra morem maiorum luxuriose nimisque liberaliter habuerat. loca amoena, uoluptaria facile in otio ferocis militum animos molliuerant: \sec ibi primum insueuit exercitus populi Romani amare potare, signa tabulas pictas uasa caelata mirair, ea priuatim et publice rapere, delubra spoliare, sacra profanaque omnia polluere. \sec igitur ii milites, postquam uictoriam adepti sunt, nihil relicui uictis fecere. \sec quippe secundae res sapientium animos fatigant: ne illi corruptis moribus uictoriae temperarent. \chap postquam diuitiae honori esse coepere et eas gloria imperium potentia sequebatur, hebescere uirtus, paupertas probro haberi, innocentia pro maleuolentia duci coepit. \sec igitur ex diuitiis iuuentutem luxuria atque auaritia cum superbia inuasere: repere consumere, sua parui pendere, aliena cupere, pudorem pudicitiam, diuina atque humana promiscua, nihil pensi neque moderati habere. \sec operae pretium est, cum domos atque uillas cognoueris in urbium modum exaedificatas, uisere templa deorum, quae nostri maiores, religiosissimi mortales, fecere. \sec uerum illi delubra deorum pietate, domos suas gloria decorabant, neque uictis quicquam praeter iniuriae licentiam eripiebant. \sec at hi contra, ignauissimi homines, per summum scelus omnia ea sociis adimere, quae fortissimi uiri uictores reliquerant: proinde quasi iniuriam facere, id demum esset imperio uti. \chap nam quid ea memorem, quae nisi iis qui uidere nemini credibilia sunt, a priuatis compluribus subuersos montis, maria constrata esse? \sec quibus mihi uidentur ludibrio fuisse diuitiae: quippe quas honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant. \sec sed libido stupri ganeae ceterique cultus non minor incesserat: uiri muliebria pati, mulieres pudicitiam in propatulo habere; uescendi causa terra marique omnia exquirere; dormire prius quam somni cupido esset; non famem aut sitim, neque frigus neque lassitudinem opperiri, sed ea omnia luxu antecapere. \sec haec iuuentutem, ubi familiares opes defecerant, ad facinora incendebant: \sec animus inbutus malis artibus haud facile libidinibus carebat; eo profusius omnibus modis quaestui atque sumptui deditus erat. \chap in tanta tamque corrupta ciuitate Catilina, id quod factu facillimum erat, omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum cateruas habebat. \sec nam quicumque impudicus adulter ganeo manu uentre pene bona patria lacerauerat, quique alienum aes grande conflauerat, quo flagitium aut facinus redimeret, \sec praeterea omnes undique parricidae sacrilegi conuicti iudiciis aut pro factis iudicium timentes, ad hoc quos manus atque lingua periurio aut sanguine ciuili alebat, postremo omnes quos flagitium egestas conscius animus exagitabat, ii Catilinae proximi familiaresque erant. \sec quod si quis etiam a culpa uacuos in amicitiam eius inciderat, cottidiano usu atque illecebris facile par similisque ceteris efficiebatur. \sec sed maxime adulescentium familiaritates appetebat: eorum animi molles etiam et [aetate] fluxi dolis haud difficulter capiebantur. \sec nam ut cuiusque studium ex aetate flagra