% tex2asc-version: 0.1 % % Ausonii Mosella. % % Contributor: Konrad Schroder % % Original publication information: % % Hosius, Carl. _Die_Mosella_Des_Decimus_Magnus_Ausonius_. % Universit\"ats-Buchdruckerei (R. Frederich): Marburg, 1894. % % Version: 0.02 (Beta), 25 Sept 93 % % This file is in the Public Domain. % \input ks_macros.tex \poetrysize \raggedbottom \obeylines \centerline{DECIMI MAGNI AVSONI} \centerline{MOSELLA} \bigskip \linesbyfive T{\sc RANSIERAM} celerem nebuloso flumine Nauam Addita miratus ueteri noua moenia Vinco, Aequauit Latias ubi quondam Gallia Cannas Infletaeque iacent inopes super arua cateruae. Vnde iter ingrediens nemorosa per auia solum Et nulla humani spectans uestigia cultus Praetereo arentem sitientibus undique terris Dumnissum riguasque perenni fonte Tabernas Aruaque Sauromatum nuper metata colonis: Et tandem primis Belgarum conspicor oris Noiomagum, diui castra inclita Constantini. Purior hic campis aer Phoebusque sereno Lumine purpureum reserat iam sudus Olympum; Nec iam consertis per mutua uincula ramis Quaeritur exclusum uiridi caligine caelum; Sed liquidum iubar et rutilam uisentibus aethram Libera perspicui non inuidet aura diei. In speciem tum me patriae cultumque nitentis Burdigalae blando pepulerunt omnia uisu: Culmina uillarum pendentibus edita ripis Et uirides Baccho colles et amoena fluenta Subter labentis tacito rumore Mosellae. Salue, amnis, laudate agris, laudate colonis, Dignata imperio debent cui moenia Belgae: Amnis odorifero iuga uitea consite Baccho, Consite gramineas, amnis uiridissime, ripas: Nauiger ut pelagus, deuexas pronus in undas Vt fluuius, uitreoque lacus imitate profundo Et riuos trepido potes aequiperare meatu Et liquido gelidos fontes praecellere potu: Omnia solus habes, quae fons, quae riuus et amnis Et lacus et biuio refluus manamine pontus. Tu placidis praelapsus aquis nec murmura uenti Vlla nec occulti pateris luctamina saxi. Non spirante uado rapidos properare meatus Cogeris, extantes medio non aequore terras Interceptus habes, iusti ne demat honorem Nominis, exclusum si diuidat insula flumen. Tu duplices sortite uias, et cum amne secunda Defluis, ut celeres feriant uada concita remi, Et cum per ripas nusquam cessante remulco Intendunt collo malorum uincula nautae. Ipse tuos quotiens miraris in amne recursus Legitimosque putas prope segnius ire meatus! Tu neque limigenis ripam praetexeris uluis, Nec piger immundo perfundis litora caeno: Sicca in primores pergunt uestigia lymphas. I nunc et Phrygiis sola leuia consere crustis Tendens marmoreum laqueata per atria campum; Ast ego despectis, quae census opesque dederunt, Naturae mirabor opus, non cura nepotum Laetaque iacturis ubi luxuriatur egestas. Hic solidae sternunt umentia litora harenae, Nec retinent memores uestigia pressa figuras. Spectaris uitreo per leuia terga profundo, Secreti nihil amnis habens: utque almus aperto Panditur intuitu liquidis obtutibus aer Nec placidi prohibent oculos per inania uenti, Sic demersa procul durante per intima uisu Cernimus arcanique patet penetrale profundi, Cum uada lene meant liquidarum et lapsus aquarum Prodit caerulea dispersas luce figuras: Quod sulcata leui crispatur harena meatu, Inclinata tremunt uiridi quod gramina fundo; Vsque sub ingenuis agitatae fontibus herbae Vibrantes patiuntur aquas lucetque latetque Calculus et uiridem distinguit glarea muscum: Tota Caledoniis talis pictura Britannis, Cum uirides algas et rubra corallia nudat Aestus et albentes, concharum germina, bacas, Delicias hominum, locupletibus atque sub undis Assimulant nostros imitata monilia cultus. Haud aliter placidae subter uada laeta Mosellae Detegit admixtos non concolor herba lapillos. Intentos tamen usque oculos errore fatigant Interludentes, examina lubrica, pisces. Sed neque tot species obliquatosque natatus Quaeque pcr aduersum succedunt agmina flumen, Nominaque et cunctos numerosae stirpis alumnos Edere fas aut ille sinit, cui cura secundae Sortis et aequorei cessit tutela tridentis. Tu mihi flumineis habitatrix Nais in oris, Squamigeri gregis ede choros liquidoque sub alueo Dissere caeruleo fluitantes amne cateruas. Squameus herbosas capito inter lucet harenas Viscere praetenero fartim congestus aristis Nec duraturus post bina trihoria mensis, Purpureisque salar stellatus tergora guttis, Et nullo spinae nociturus acumine rhedo, Effugiensque oculos celeri leuis umbra natatu. Tuque per obliqui fauces uexate Saraui, Qua bis terna fremunt scopulosis ostia pilis, Cum defluxisti famae maioris in amnem, Liberior laxos exercei, barbe, natatus: Tu melior peiore aeuo, tibi contigit omni Spirantum ex numero non illaudata senectus. Nec te puniceo rutilantem uiscere, salmo, Transierim, latae cuius uaga uerbera caudae Gurgite de medio summas referuntur in undas, Occultus placido cum proditur aequore pulsus. Tu loricato squamosus pectore, frontem Lubricus et dubiae facturus fercula cenae Tempora longarum fers incorrupte morarum, Praesignis maculis capitis, cui prodiga nutat Aluus opimatoque fluens abdomine uenter. Quaeque per Illyricum, per stagna binominis Histri Spumarum indiciis caperis, mustela, natantum In nostrum subuecta fretum, ne lata Mosellae Flumina tam celebri defraudarentur alumno. Quis te naturae pinxit color! atra superne Puncta notant tergum, qua lutea circuit iris; Lubrica caeruleus perducit tergora fucus; Corporis ad medium fartim pinguescis, at illinc Vsque sub extremam squalet cutis arida caudam. Nec te, delicias mensarum, perca, silebo, Amnigenos inter pisces dignande marinis, Solus puniceis facilis contendere mullis: Nam neque gustus iners solidoque in corpore partes Segmentis coeunt, sed dissociantur aristis. Hic etiam Latio risus praenomine, cultor Stagnorum, querulis uis infestissima ranis, Lucius, obscuras ulua caenoque lacunas Obsidet; hic nullos mensarum lectus ad usus Feruet fumosis olido nidore popinis. Quis non et uirides, uulgi solacia, tincas Norit et alburnos, praedam puerilibus hamis, Stridentesque focis, obsonia plebis, alausas? Teque inter species geminas neutrumque et utrumque, Qui necdum salmo nec iam salar ambiguusque Amborum medio, sario, intercepte sub aeuo? Tu quoque flumineas inter memorande cohortes, Gobio, non geminis maior sine pollice palmis, Praepinguis, teres, ouipara congestior aluo Propexique iubas imitatus, gobio, barbi. Nunc, pecus aequoreum, celebrabere, magne silure, Quem velut Actaeo perductum tergora oliuo Amnicolam delphina reor: sic per freta magnum Laberis et longi uix corporis agmina solvis Aut breuibus defensa uadis aut fluminis uluis. At cum tranquillos moliris in amne meatus, Te uirides ripae, te caerula turba natantum, Te liquidae mirantur aquae: diffunditur alueo Aestus et extremi procurrunt margine fluctus. Talis Atlantiaco quondam ballena profundo, Cum uento motuue suo telluris ad oras Pellitur, exclusum fundit mare, magnaque surgunt Aequora, uicinique timent deereseere montes. Hic tamen, hie nostrae mitis ballena Mosellae Exitio procul est magnoque honor additus amni. Iam liquidas spectasse uias et lubriea pisces Agmina multiplicesque satis numerasse cateruas. Indueant aliam spectacula uitea pompam Sollicitentque uagos Baccheia munera uisus, Qua sublimis apex longo super ardua tractu Et rupes et aprica iugi flexusque sinusque Vitibus assurgunt naturalique theatro. Gauranum sie alma iugum uindemia uestit Et Rhodopen, proprioque nitent Pangaea Lyaeo; Sic uiret Ismarius super aequora Thracia collis; Sic mea flauentem pingunt uineta Garunnam. Summis quippe iugis tendentis in ultima cliui Conseritur uiridi fluuialis margo Lyaeo. Laeta operum plebes festinantesque coloni Vertice nunc summo properant, nunc deiuge dorso, Certantes stolidis clamoribus. Inde uiator Riparum subiecta terens, hinc nauita labens Probra canunt seris cultoribus: astrepit ollis Et rupes et silua tremens et concauus amnis. Nec solos homines delectat scaena locorum: Hic ego et agrestes Satyros et glauca tuentes Naidas extremis credam concurrere ripis, Capripedes agitat cum laeta proteruia Panas Insultantque uadis trepidasque sub amne sorores Terrent indocili pulsantes uerbere fluctum. Saepe etiam mediis furata e collibus uuas Inter Oreiadas Panope fluuialis amicas Fugit lasciuos, paganica numina, Faunos. Dicitur et, medio cum sol stetit aureus orbe, Ad commune fretum Satyros uitreasque sorores Consortes celebrare choros, cum praebuit horas Secretas hominum coetu flagrantior aestus; Tunc insultantes sua per freta ludere Nymphas Et Satyros mersare uadis rudibusque natandi Per medias exire manus, dum lubrica falsi Membra petunt liquidosque fouent pro corpore fluctus. Sed non haec spectata ulli nec cognita uisu Fas mihi sit pro parte loqui: secreta tegatur Et commissa suis lateat reuerentia riuis. Illa fruenda palam species, cum glaucus opaco Respondet colli fluuius, frondere uidentur Fluminei latices et palmite consitus amnis. Quis color ille uadis, seras cum propulit umbras Hesperus et uiridi perfundit monte Mosellam! Tota natant crispis iuga motibus et tremit absens Pampinus et uitreis uindemia turget in undis. Annumerat uirides derisus nauita uites, Nauita caudiceo fluitans super aequora lembo Per medium, qua sese amni confundit imago Collis et umbrarum confinia conserit amnis. Haec quoque quam dulces celebrant spectacula pompas, Remipedes medio certant cum flumine lembi Et uarios ineunt flexus uiridesque per oras Stringunt attonsis pubentia germina pratis! Puppibus et proris alacres gestire magistros Impubemque manum super amnica terga uagantem % % [] Suppl. B\"ocking. % Dum spectat, [uiridis qua surgit ripa, colonus, Non sentit] transire diem, sua seria ludo Posthabet: excludit ueteres noua gratia curas. Tales Cumano despectat in aequore ludos Liber, sulphurei cum per iuga consita Gauri Perque uaporiferi graditur uineta Veseui, Cum Venus Actiacis Augusti laeta triumphis Ludere lasciuos fera proelia iussit Amores, Qualia Niliacae classes Latiaeque triremes Subter Apollineae gesserunt Leucados arces, Aut Pompeiani Mylasena pericula belli Euboicae referunt per Auerna sonantia cumbae: Innocuos ratium pulsus pugnasque iocantes Naumachiae, Siculo qualis spectala Peloro, Caeruleus uiridi reparat sub irnagine pontus. Non aliam speciem petulantibus addit ephebis Pubertasque amnisque et picti rostra phaseli. Hos Hyperionio cum sol perfuderit aestu, Reddit nautales uitreo sub gurgite formas Et redigit pandas inuersi corporis umbras. Vtque agiles motus dextra laeuaque frequentant Et commutatis alternant pondera remis, Vnda refert alios, simulacra umentia, nautas: Ipsa suo gaudet simulamine nautica pubes Fallaces fluuio mirata redire figuras. Sic ubi compositos ostentatura capillos, Candentem late speculi explorantis honorem Cum primum carae nutrix admouit alumnae, Laeta ignorato fruitur uirguncula ludo Germanaeque putat formam spectare puellae: Oscula fulgenti dat non referenda metallo Aut fixas praetemptat acus aut frontis ad oram Vibratos captat digitis extendere crines: Talis ad umbrarum ludibria nautica pubes Ambiguis fruitur ueri falsique figuris. lam uero accessus faciles qua ripa ministrat, Scrutatur toto populatrix turba profundo Heu male defensos penetrali flumine pisces. Hic medio procul amne trahens umentia lina Nodosis decepta plagis examina uerrit; Ast hic, tranquillo qua labitur agmine flumen, Ducit corticeis fluitantia retia signis; Ille autem scopulis deiectas pronus in undas Inclinat lentae conexa caeumina uirgae Inductos escis iaciens letalibus hamos. Quos ignara doli postquam uaga turba natantum Rictibus inuasit patulaeque per intima fauces Sera occultati senserunt uulnera ferri, Dum trepidant, subit indicium crispoque tremori Vibrantis saetae nutans consentit harundo: Nec mora et excussam stridenti uerbere praedam Dexter in obliquum raptat puer; excipit ictum Spiritus, ut fractis quondam per inane flagellis Aura crepat motoque assibilat aere uentus. Exultant udae super arida saxa rapinae Luciferique pauent letalia tela diei, Cuique sub amne suo mansit uigor, aere nostro Segnis anhelatis uitam consumit in auris. Iam piger inualido uibratur corpore plausus, Torpida supremos patitur iam cauda tremores, Nec coeunt rictus, haustas sed hiatibus auras Reddit mortiferos expirans branchia flatus. Sic ubi fabriles exercet spiritus ignes, Accipit alterno cohibetque foramine uentos Lanea fagineis alludens parma cauernis. Vidi egomet quosdam leti sub fine trementes Collegisse animas, mox in sublime citatos Cernua subiectum praeceps dare corpora in amnem Desperatarum potientes rursus aquarum. Quos impos damni puer inconsultus ab alto Impetit et stolido captat prensare natatu. Sic Anthedonius Boeotia per freta Glaucus, Gramina gustatu postquam exitialia Circes Expertus carptas moribundis piscibus herbas Sumpsit, Carpathium subiit nouus accola pontum. Ille hamis et rete potens, scrutator operti Nereos, aequoream solitus conuerrere Tethyn, Inter captiuas fluitauit praedo cateruas. Talia despectant longo per caerula tractu Pendentes saxis instanti culmine uillae, Quas medius dirimit sinuosis flexibus errans Amnis, et alternas comunt praetoria ripas. Quis modo Sestiacum pelagus, Nepheleidos Helles Aequor, Abydeni freta quis miretur ephebi? Quis Chalcedonio constratum ab litore pontum, Regis opus magni, mediis euripus ubi undis Europaeque Asiaeque uetat concurrere terras? Non hic dira freti rabies, non saeua furentum Proelia caurorum; licet hic commercia linguae Iungere et alterno sermonem texere pulsu. Blanda salutiferas permiscent litora uoces Et uoces et paene manus: resonantia utrimque Verba refert mediis concurrens fluctibus echo. Quis potis innumeros cultusque habitusque retexens Pandere tectonicas per singula praedia formas? Non hoc spernat opus Gortynius aliger, aedis Conditor Euboicae, casus quem fingere in auro Conantem Icarios patrii pepulere dolores; Non Philo Cecropius, non qui laudatus ab hoste Clara Syracosii traxit certamina belli. Forsan et insignes hominumque operumque labores Hic habuit decimo celebrata uolumine Mareei Hebdomas, hic clari uiguere Menecratis artes Atque Ephesi spectata manus uel in arce Mineruae Ictinus, magico cui noetua perlita fuco Allicit omne genus uolucres perimitque tuendo. Conditor hic forsan fuerit Ptolomaidos aulae Dinochares, quadro cui in fastigia cono Surgit et ipsa suas consumit pyramis umbras. Iussus ob incesti qui quondam foedus amoris Arsinoen Pharii suspendit in aere templi; Spirat enim tecti testudine corus achates Amatamque trahit ferrato crine puellam. Hos ergo aut horum similes est credere dignum Belgarum in terris scaenas posuisse domorum Molitos celsas fluuii decoramina uillas. Haec est natura sublimis in aggere saxi, Haec procurrentis fundata crepidine ripae, Haec refugit captumque sinu sibi uindicat amnem. Illa tenens collem, qui plurimus imminet amni, Vsurpat faciles per culta, per aspera uisus Vtque suis fruitur felix speculatio terris. Quin etiam riguis humili pede condita pratis Compensat celsi bona naturalia montis Sublimique minans irrumpit in aethera tecto Ostentas altam, Pharos ut Memphitica, turrim. Huic proprium clausos consaepto gurgite pisces Apricas scopulorum inter captare nouales. Haec summis innixa iugis labentia subter Flumina despectu iam caligante tuetur. Atria quid memorem uiridantibus assita pratis Innumerisque super nitentia tecla columnis? Quid quae fluminea substructa crepidine fumant Balnea, feruenti cum Mulciber haustus operto Voluit anhelatas tectoria per caua flammas Inclusum glomerans aestu expirante uaporem? Vidi ego defessos multo sudore lauacri Fastidisse lacus et frigora piscinarum, Vt uiuis fruerentur aquis, mox amne refotos Plaudenti gelidum flumen pepulisse natatu. Quod si Cumanis huc afforet hospes ab oris, Crederet Euboicas simulacra exilia Baias His donasse locis: tantus cultusque nitorque Allicit et nullum parit oblectatio luxum. Sed mihi qui tandem finis tua glauca fluenta Dicere dignandumque mari memorare Mosellam, Innumeri quod te diuersa per ostia late Incurrunt amnes? quamquam differre meatus Possent, sed celerant in te consumere nomen. Namque et Promeae Nemesaeque adiuta meatu Sura tuas properat non degener ire sub undas, Sura interceptis tibi gratificata fluentis, Nobilius permixta tuo sub nomine, quam si Ignoranda patri confunderet oslia ponto. Te rapidus Celbis, te marmote clarus Erubris Festinant famulis quam primum allambere lymphis: Nobilibus Celbis celebratus piscibus, ille Praecipiti torquens cerealia saxa rotatu Stridentesque trahens per leuia marmora serras Audit perpetuos ripa ex utraque tumultus. Praetereo exilem Lesuram tenuemque Drahonum Nec fastiditos Salmonae usurpo fluores: Nauiger undisona dudum me mole Sarauus Tota ueste uocat, longum qui distulit amnem, Fessa sub Augustis ut uolueret ostia muris. Nec minor hoc, tacitum qui per sola pinguia labens Stringit frugiferas felix Alisontia ripas. Mille alii, prout quemque suus magis impetus urget, Esse tui cupiunt: tantus properantibus undis Ambitus aut mores. Quod si tibi, dia Mosella, Smyrna suum uatem uel Mantua clara dedisset, Cederet Iliacis Simois memoratus in oris, Nec praeferre suos auderet Thybris honores. Da ueniam, da, Roma potens! pulsa, oro, facessat Inuidia et Latiae Nemesis non cognita linguae: Imperii sedem Romae tenuere parentes. Salue, magne parens frugum uirumque, Mosella! Te clari proceres, te bello exercita pubes, Aemula te Latiae decorat facundia linguae. Quin etiam mores et laetum fronte serena Ingenium natura tuis concessit alumnis; Nec sola antiquos ostentat Roma Catones, Aut unus tantum iusti sectator et aequi Pollet Aristides ueteresque illustrat Athenas. Verum ego quid laxis nimium spatiatus habenis Victus amore tui praeconia detero? conde, Musa, chelyn pulsis extremo carmine netis. Tempus erit, cum me studiis ignobilis oti Mulcentem curas seniique aprica fouentem Materiae commendet honos; cum facta uiritim Belgarum patriosque canam, decora inclita, mores: Mollia subtili nebunt mihi carmina filo Pierides tenuique aptas subtemine telas Percurrent: dabitur nostris quoque purpura fusis. Quis mihi tum non dictus erit? memorabo quietos Agricolas legumque catos fandique potentes, Praesidium sublime reis; quos curia summos Municipum uidit proceres propriumque senatum, Quos praetextati celebris facundia ludi Contulit ad ueteris praeconia Quintiliani, Quique suas rexere urbes purumque tribunal Sanguine et innocuas illustrauere secures, Aut Italum populos aquilonigenasque Britannos Praefecturarum titulo tenuere secundo; Quique caput rerum, Romam, populumque patresque Tantum non primo rexit sub nomine, quamuis Par fuerit primis: festinat soluere tandem Errorem fortuna suum libataque supplens Praemia iam ueri fastigia reddat honoris Nobilibus repetenda nepotibus. At modo coeptum Detexatur opus, dilata et laude uirorum Dicamus laeto per rura uirentia tractu Felicem fluuium Rhenique sacremus in undas. Caeruleos nunc, Rhene, sinus hyaloque uirentem Pande peplum spatiumque noui metare fluenti Fraternis cumulandus aquis. Nec praemia in undis Sola, sed Augustae ueniens quod moenibus urbis Spectauit iunctos natique patrisque triumphos Hostibus exactis Nicrum super et Lupodunum Et fontem Latiis ignotum annalibus Histri. Haec profligati uenit modo laurea belli, Hinc alias aliasque feret. Vos pergite iuncti Et mare purpureum gemino propellite tractu. Neu uereare minor, pulcherrime Rhene, uideri: Inuidiae nihil hospes habet; potiere perenni Nomine: tu fratrem famae securus adopta. Diues aquis, diues Nymphis, largitor utrique Alueus extendet geminis diuortia ripis Communesque uias diuersa per ostia fundet. Accedent uires, quas Francia quasque Chamaues Germanique tremant: tunc uerus habebere limes. Accedet tanto geminum tibi nomen ab amni, Cumque unus de fonte fluas, dicere bicornis. Haec ego, Viuisca ducens ab origine gentem, Belgarum hospitiis non per noua foedera notus, Ausonius, nomen Latium, patriaque domoque Gallorum extremos inter celsamque Pyrenen, Temperat ingenuos qua laeta Aquitanica mores, Audax exigua fide concino. Fas mihi sacrum Perstrinxisse amnem tenui libamine Musae. Nec laudem affecto, ueniam peto. Sunt tibi multi, Alme amnis, sacros qui sollicitare fluores Aonidum totamque solent haurire Aganippen. Ast ego quanta mei dederit se uena liquoris, Burdigalam cum me in patriam nidumque senectae Augustus, pater et nati, mea maxima cura, Fascibus Ausoniis decoratum et honore curuli Mittent emeritae post munera disciplinae, Latius Arctoi praeconia persequar amnis. Addam urbes, tacito quas subter laberis alueo, Moeniaque antiquis te prospectantia muris; Addam praesidiis dubiarum condita rerum, Sed modo securis non castra, sed horrea Belgis; Addam felices ripa ex utraque colonos Teque inter medios hominumque boumque labores Stringentem ripas et pinguia culta secantem. Non tibi se Liger anteferet, non Axona praeceps, Matrona non, Gallis Belgisque intersita finis, Santonico refluus non ipse Carantonus aestu. Concedet gelido Durani de monte uolutus Amnis, et auriferum postponet Gallia Tarnen, Insanumque ruens per saxa rotantia late In mare purpureum dominae tamen ante Mosellae Numine adorato Tarbellicus ibit Aturrus. Corniger externas celebrande Mosella per oras, Nec solis celebrande locis, ubi fonte superno Exeris auratum taurinae frontis honorem Quaque trahis placidos sinuosa per arua meatus Vel qua Germanis sub portibus ostia soluis: Si quis honos tenui uolet aspirare Camenae, Perdere si quis in his dignabitur otia Musis, Ibis in ora hominum laetoque fouebere cantu. Te fontes uiuique lacus, te caerula noscent Flumina, te ueteres, pagorum gloria, luci, Te Druna, te sparsis incerta Druentia ripis Alpinique colent fluuii duplicemque per urbem Qui meat et Dextrae Rhodanns dat nomina ripae; Te stagnis ego caeruleis magnumque sonoris Amnibus, aequoreae te commendabo Garunnae. \bye